-
1 расположение
ср.1. (местонахождение) равæрд, æвæрдрасположение комнат в доме – уæтты æвæрд хæдзары
я пользуюсь его расположением – хорз зæрдæ мæм дары
у меня нет расположения ехать – цæуыны зæрдæйы уаг мæм нæй
расположение духа – зæрдæйы уаг, чем
-
2 относиться
несовер.1. цæстæй кæсын, ахаст дарынхорошо относиться – хорз цæстæй кæсын
он относился ко мне с полным доверием – мæммæ иттæг æууæнчы ахаст дардта
2. (иметь касательство) ахаст дарын, баст уынэто к делу не относится – уый хъуыддагмæ ницы ахаст дары
-
3 холить
несовер. буц дарын, буц хæссын, хорз зилын, узæлынали я тебя не холю (Пушкин) – æви дæм хорз нæ зилын
-
4 зæрдæ
1) анат. сердцезæрдæйы цавд – сердцебиение, пульсация сердца
рынчын зæрдæ – больное сердце
аразгæ зæрдæ – искусственное сердце
æнæниз зæрдæ – здоровое сердце
2) сердце, душадæ зæрдæ дæм куыд дзуры – как тебе кажется, как тебе сердце велит (повелевает, подсказывает)
мæ зæрдæ йæм æхсайы – я боюсь (беспокоюсь) за него (за нее)
цы дæ зæрдæ зæгъы? – что ты хочешь, чего тебе надо?
мæ зæрдæ мын йæхимæ ласы – манит меня к себе
Цомахъ хорз зыдта хæххон адæмы цард, сæ зæрдæ, сæ бæллицтæ. – Цомак хорошо знал жизнь горцев, их душу, их мечты. (Джыккайты Ш., «Ирон литературæйы истори. 1917–1956»)
идиом. зæрдæйы дзæбæхæн -
5 владеть
несовер.1. (имуществом) хицау уын, æлдариуæг кæнын, бар дарын2. арæхсын, зонынон хорошо владеет оружием – хæцæнгарзæй хорз арæхсы
он владеет русским языком – уырыссаг æвзаг зоны
см. владеть собой -
6 действовать
несовер.1. (поступать) архайын, кусындействовать осмотрительно – хъавгæйæ архайын
2. (функционировать) архайын, кусынмашина хорошо действовала – машинæ хорз куыста (архайдта)
3. (влиять) хъарын, хъомыс дарынслова на него не действуют – дзырд æм нæ хъары
-
7 обходиться
несовер.с ним хорошо обходятся – хорз ахаст æм дарынц
дорого обходится – бирæ лæууы
он обходится одной бутылкой молока – иу авг æхсырæй ирвæзы
см. обойтись
См. также в других словарях:
ХЪАРМ ЗÆРДÆ НÆ ДАРЫН — тж. ХЪАРМ ЗÆРДÆ НАЛ ДАРЫН Искæмæ хорз цæстæй нæ кæсын, хорз ахаст нæ дарын, чъылдым æм здахын, кæйдæр нал уарзын. Сыхæгтæн æхсызгон нæ уыди, Пахомæ хъарм зæрдæ нæ дардтой æмæ сусæгæй хæрын байдыдтой йæ хуымтæ æмæ уыгæрдæнтæ. (Ф. 1928, 3.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
АРМ ДАРЫН — Искæуыл аудын, искæмæ хорз ахаст дарын, искæмæн æххуыс кæнын. Иметь руку. Ирыстонмæ нæма æрхæццæ сты, афтæ Мæздæгмæ хæстæг фæмард, æдзух дæр ыл йæ арм чи дардта, уый... Дыккаг эшалоны инæлар Миллер. (Цæгæраты М. Хурзæрин.) Пысылмон адæм ныр йæ… … Фразеологический словарь иронского диалекта
БАЗЫРТЫ БЫН ДАРЫН — Искæуыл аудын, искæмæ хорз ахаст дарын. Держать под крылышком … Фразеологический словарь иронского диалекта
БАР ДАРЫН — Истæуыл, искæуыл уæлбариуæг кæнын, барджын уæвын. Æз цæргæ цæрæнбонты дæр мæхи афтæ нхъæлдтон, цыма мæ алыварс цы митæ цæуы, хорзæй дæр æмæ æвзæрæй дæр, уыдонмæ, се ппæтмæ дæр бар дарын... (МД. 1991. 3.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДЗЫХ ФÆРНÆЙ ДАРЫН — Искæй ныхæстæ æхсызгон уын. Хорз ныхæстæ кæнын. Фæзæгъынц æй арфæйы хуызы … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДÆНДÆГТÆ УРСÆЙ ДАРЫН — Алкæмæ худгæ былæй кæсын. Показывать зубы. – Афтæ ма дзур, хорз лæгæн сусæг знæгтæ бирæ ис æмæ дæхи хъахъхъæн. Уыдон сæ дæндæгтæ æдзух урсæй дарынц. (Ф. 1989, 11.) … Фразеологический словарь иронского диалекта
КУЫДЗМÆ НÆ ДАРЫН — Хуым. Искæй нæ хъуыды кæнын, нæ йын аргъ кæнын, ницæуыл нымайын. Куыдзмæ дæр сæ ма дар, алы хорзæхтæ æмæ стыр бынæттæ! Дæ куыст кæн! (Ф. 1987, 9.) Мах додой кодтам, дзынæзтам Мæскуымæ Горбачевмæ... Æмæ цы? Куыдзмæ дæр нæ не рдардтой. (Х. 1993. 16 … Фразеологический словарь иронского диалекта
КЪÆС-КЪÆСГÆНГÆ ЦÆУЫН — Хорз дарæс дарын … Фразеологический словарь иронского диалекта
ДЗАМБОЛАТ — Ирон адæмон сфæлдыстады афтæ хонынц Уастырджийы авд фыртæй иуы. Фæлæ ис таурæгъ «Лæджийы фырт Дзамболат» дæр. Лæджийы фырт Дзамболат уыд хорз цуанон. Иуахæмы, цуан кæнгæйæ, тар æхсæвы бирæгъы дзыхæй байсы хæйрæджы лæппуйы. Уый адыл æй хæйрæг… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
ДЗЕРАССÆ-РÆСУГЪД — тж. САСАНА Ахæм номимæ дæр æмбæлы кадджыты – Донбеттыры чызг, Нарты Æхсæртæджы ус, Уырызмæг, Хæмыц, Сатана æмæ Сырдоны мад. Уымæй равзæрдысты дунейы фыццаг куыдз Силæм æмæ Уырызмæджы бæх хъулон Æрфæн зæххон бæхты фыдæл. Уый йæ дыууæ хоимæ фæцалх… … Словарь по этнографии и мифологии осетин
УАВÆРЫ БАЦÆУЫН — Искæй зындзинад æнкъарын, искæмæ хорз ахаст дарын йæ уавæрмæ гæсгæ. Входить в положение … Фразеологический словарь иронского диалекта
